LustrumonderzoekTerra Bella afgerond

Uit de ervaring van Terra Bella, de gemeente, Vitens én de bewoners zijn lessen voor de toekomst en voor andere vergelijkbare initiatieven te destilleren. We gaven de opdracht voor deze effectenstudie aan de Wetenschapswinkel Wageningen, die samen met Alterra en een groot aantal studenten het werk uitvoerde. De resultaten zijn onlangs gereed gekomen in een samenvattend rapport.  

Dit onderzoek richtte zich op het formuleren van een ‘state of the art’ na vijf jaar zelfbeheer van die openbare groene ruimte. Wat heeft het nu voor de bewoners opgeleverd? Wordt er nog steeds aan de idealen voldaan (bewonersonderzoek)? Wat levert het de gemeente op? Wat kunnen we zeggen over het gevoerde beheer in relatie tot de ontwikkeling van de biodiversiteit? Biedt Lanxmeer aanknopingspunten voor het veranderen van de inrichting en de organisatie van het beheer in bestaande wijken?
Dit is uiteengelegd in de volgende onderzoeksvragen:
•Samenleving & ruimte: Welke effecten heeft de vergaande bewonersparticipatie in het openbaar groenbeheer gehad op onderwerpen als: sociale cohesie, aantrekkelijkheid, leefbaarheid, beleefbaarheid, natuurlijkheid en duurzaamheid;
•Bestuur & beheer: Wat heeft deze wijze van samenwerking betekend (en betekent nog) voor het gemeentelijke groenbeheer;
•Biodiversiteit: Wat zijn de effecten van het ecologisch gevoerde beheer op de soortenrijkdom?.

Een Franse studente, Virgenie Anquetil deed in de zomer van 2009 waarnemingsonderzoek naar de sociale cohesie in onze wijk. Een groep studenten verzamelde en bestudeerde de bestaande gegevens over de natuur en dacht na over het vergoten van de kennis over dier en planten in Lanxmeer. Een onderzoeker en een studente interviewden gemeentevertegenwoordigers en bewoners over hun ideeën en ervaringen over de samenwerking.  Een schat aan informatie en adviezen is het resultaat.

Uit dit onderzoek blijkt dat de bewoners tevreden zijn met hun wijk. De verwachtingen die ze hadden voorafgaand aan de verhuizing naar hun nieuwe buurt zijn uitgekomen. Zij waarderen de wijk om zijn diversiteit, groen karakter en sterk sociale samenhang. Ook de gemeente is te spreken over de samenwerking. De opzet mag dan wezenlijk anders zijn dan in andere wijken, de samenwerking verloopt goed en deze beheersvorm blijkt voor de gemeente niet duurder dan de regulieren werkwijze. Een deelonderzoek laat zien dat het vanuit wetenschappelijk oogpunt lastig is een oordeel te geven over de biodiversiteitontwikkeling van de wijk. Dit komt door het ontbreken van gestructureerd verzamelde gegevens over flora en fauna. Een ander deel van dit onderzoek laat zien dat het één op één kopiëren van de gehanteerde werkwijze naar een ‘gewone’ wijk niet makkelijk is. Er zijn een aantal heel specifieke randvoorwaarden nodig. Dit neemt niet weg dat er wel degelijk onderdelen van de werkwijze aan te wijzen zijn die ook in andere wijken zouden kunnen werken.

Om in de toekomst wel goed gefundeerde uitspraken over de ontwikkeling van de planten en dierenrijkdom te kunnen doen is een monitoringsysteem ontwikkeld dat met enthousiaste vrijwilligers zou kunnen worden opgepakt. Het voorgestelde monitoringsysteem sluit aan op de werkwijze die Vitens gebruikt voor de flora en op nationale methodes waaraan onder andere de NVWC meewerkt. Terra Bella zal proberen om met vrijwilligers actief en systematisch de natuurkwaliteiten te gaan volgen.

Belangrijk kenmerk van Lanxmeer is dat het in vergelijking met andere nieuwbouwwijken in Nederland qua bevolkingssamenstelling een relatief homogene wijk betreft. Veel bewoners kozen bewust voor deze woonvorm waarbij respect voor de fysieke en sociale ruimte in deze wereld groot is. Er bestaat dus een grote bereidheid voor sociale interactie. De meeste bewoners hebben sterk het gevoel dat het zelfbeheer de kwaliteit en diversiteit van het groen in de wijk verhoogd. Door de participatie is het verantwoordelijkheidsgevoel voor de openbare ruimte groot. De gezamenlijke werkzaamheden maken ongedwongen ontmoetingen met andere bewoners in de wijk mogelijk. Dit draagt bij aan een sterk gevoel van saamhorigheid en veiligheid in de wijk. Er is wel enige zorg of ook in de toekomst voldoende vrijwilligers blijven opstaan om het onderhoud ook te blijven uitvoeren. Het is dan ook zaak nieuwe bewoners actief bij het beheer van het openbaar groen te betrekken. Het openbaar groen moet daarnaast blijven voldoen aan de (veranderende) wensen die de bewoners hebben ten aanzien van het gebruik.

Stichting Terra Bella bedankt de Wetenschapswinkel Wageningen UR, Alterra,  Ir. Peter Veer, Ir. Jeroen Kruit, (Alterra), Virginie Anquetil (Institut National d’Horticulture et de Paysage (Angers, France) , Loes Trienekens (Hogeschool Van Hall Larenstein), Florien Gorter, Thomas van Gurp, Gwendolyn Landburg, Karin Steijven, Roy Remme, Marleen Vermeulen (Wageningen Universiteit), Gerard Jansen, Anneke de Liefde, Tanja Van Rossum (gemeente Culemborg), Henk Hunneman (waterwinbedrijf Vitens), dr. Ir. Machiel Dorst (expert ecologisch bouwen, TU Delft) , Gerard Straver (Wetenschapswinkel), voor hun inzet in dit onderzoek als financiers, uitvoerders en als begeleidingscommissieleden.

De rapporten van dit onderzoek staan in op onze digitale bibliotheek.